การตรวจสอบบัญชีหรือการสอบบัญชี

กระบวนการตรวจสอบสมุดบัญชี รายการทางบัญชี เอกสารประกอบการลงบัญชี ตลอดจนหลักฐานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการลงบัญชีของบุคคลหรือองค์กร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพิจารณาและแสดงให้เห็นว่ารายการต่าง ๆ ได้มีการถูกบันทึกไว้อย่างถูกต้อง เหมาะสม เป็นไปตามมาตรฐานการบัญชี และสอดคล้องกับกฎระเบียบและข้อบังคับของกฎหมาย ซึ่งโดยปกติการตรวจสอบบัญชีจะทำโดยผู้ตรวจสอบภายนอก (External Auditor) หรือหลายท่านมักเรียกว่า ผู้สอบบัญชี ซึ่งทั่วไปแล้วจะเป็นบุคคลภายนอกองค์กรเพื่อขจัดความลำเอียงในการปฏิบัติงานตรวจสอบ เนื่องจากบุคคลเหล่านี้ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใด ๆ กับกิจการ ดังนั้นจึงสามารถแสดงความเห็นได้อย่างเป็นอิสระ และในกรณีที่ผู้สอบบัญชีพบข้อบกพร่องเกี่ยวกับการควบคุมภายในหรือพบการทุจริตในกิจการ ผู้สอบบัญชีก็จะเสนอข้อสังเกตต่อผู้บริหารของกิจการให้ทราบถึงประเด็นดังกล่าวและรายงานการทุจริตให้ผู้บริหารได้ทราบด้วย

ขั้นตอนการสอบบัญชี

กระบวนการสอบบัญชีเป็นกระบวนการของการรวบรวมและประเมินหลักฐานในการสอบบัญชีเพื่อให้ผู้สอบบัญชีสามารถสรุปผลการตรวจสอบและจัดทำรายงานการสอบบัญชีได้ โดยกระบวนการสอบบัญชี สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ขั้นตอนหลัก ๆ ได้แก่

การวางแผน ได้แก่ การพิจารณารับงานสอบบัญชี การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับกิจการหรือธุรกิจที่ตรวจสอบ การวิเคราะห์เปรียบเทียบในเบื้องต้น การกำหนดระดับความมีสาระสำคัญ การประเมินความเสี่ยงในการสอบบัญชีที่ยอมรับได้และความเสี่ยงสืบเนื่อง การทำความเข้าใจระบบการควบคุมภายในและการประเมินความเสี่ยงจากการควบคุม และการพัฒนาแผนการสอบบัญชีโดยรวมและการจัดทำแนวการสอบบัญชี

การปฏิบัติงานตรวจสอบประกอบด้วยการทดสอบการควบคุมและการตรวจสอบเนื้อหาสาระ ได้แก่ วงจรรายได้ วงจรรายจ่าย วงจรการผลิต วงจรการลงทุน วงจรการจัดหาเงิน และการตรวจสอบที่สำคัญอื่น ๆ

การเสร็จสิ้นการสอบบัญชีและการออกรายงานการสอบบัญชี ได้แก่ การประเมินผลจากหลักฐานการสอบบัญชี การเสนอรายการปรับปรุงและรายการจัดประเภทบัญชี และการออกรายงานการสอบบัญชี